Selami Türkoğlu
Bir tarafta siyasi ve bürokratik makamlar tarafından ‘rahat olun, her şey kontrolümüz altında’ mesajları veriledursun, gün geçmiyor ki, yeni bir gıda skandalı patlak vermesin.
Bir anda bütün marketlerde reyonları süsleyen ‘köy yumurtası’ furyası bir kandırmacadan mı ibaret? İlgili kurumlar bu konuda tüketiciye nasıl bir açıklama yapacaklar?
Gıda ve İhtiyaç Maddeleri Denetleme ve Sertifikalandırma Araştırmaları Derneği (GİMDES)’in internet sitesinde yer alan bir makalede köy yumurtası kandırmacasına işaret ediliyor.
Farklı platformlarda dile getirilen ancak bir türlü kaynağı açıklanamayan bu iddialar tüketicide kafa karışıklığına neden oluyor.

Yemlerde boya maddesi var!
Tüketicinin hangi bilginin doğru olduğuna inanma sıkıntısı çektiğina vurgu yapılan makalede mevcut bilgi kirliliğinin kaynağı açıklanırken; üretici, market satıcıları ve ilgili kamu kurumlarının buna katkı sağladığı iddia ediliyor.
İşte bahse konu makaleden şok edici bir bölüm:
“Bugün market reyonlarında köy yumurtası etiketi ile satışa sunulan yumurtaların büyük çoğunluğu hakiki köy yumurtası değildir. Yumurta üretim çiftliklerindeki tavukların yemlerine, yumurta sarısının rengini koyulaştırmak için boya maddeleri ekleyerek, güya, köy yumurtası üretmiş oluyorlar. Kattıkları bu boya maddelerinin tamamı güvenli değil. Maalesef bazı vicdanlı üreticiler doğal boya maddeleri kullanırken, bazıları üç kuruşa tamah ederek kanser riski taşıyan kimyasal boya maddelerini katıyorlar. Neticede tüketici farkını bilemediği için bu vicdansızlığın kurbanı oluyor.
Çiftlik şartlarında ticari yemlerle yetiştirilen kanatlıların derisinin ve yumurta sarısının istenilen doğal renkleri elde edilememektedir. Tüketiciler ise günümüzde doğal renkli ürünlere daha fazla talep göstermektedirler. Bu nedenle tüketici istekleri göz önünde bulundurularak bu hayvansal ürünlerin doğal renkleri, yemlerine katılan bazı renk vericiler aracılığıyla yapılmaktadır. Bu gruptaki renk maddeleri yem katkı maddeleri olarak kanatlı kümes hayvanlarının yemlerine katılabilmektedirler.
Bu çerçevede birçok yem ve gıdalarda doğal olarak bulunan renklerin sentetik olarak sağlanması gündeme gelmektedir. Gıda sektöründe renk vericilerin kullanılması son yıllarda büyük önem kazanmıştır. Bununla birlikte, insan beslenmesinde kullanılan gıdalar olabildiği kadar doğal olmalıdır. Bu nedenle, gıda endüstrisinde kullanılan bazı suni renklendiriciler AB ve ABD’de yasaklanmaktadırlar.”

Yetkililer tüketiciyi daha ne kadar oyalayacak?
Gimdes.org sitesinde yer alan ifadelerde çarpıcı ayrıntılar var. İşte can alıcı bir soru: Marketlerde köy yumurtası diye satılan yumurtalar gerçekten de köy yumurtası mıdır? Bu kadar markette arz-ı endam eden ‘köy yumurtaları’ hangi köylerden tedarik ediliyor ve kimler tarafından pazarlaması yapılıyor?
Makalede yer alan bilgilerdeki diğer ayrıntılar:
Yem renklendiricileri
“Lutein (kadife çiçeği); tavuk deri ve yumurta sarısının renklendirilmesinde kullanılmaktadır. Kapsantin (biber ekstraktı) yumurta sarısının portakal rengini elde etmek için genellikle luteinle kombine edilen kırmızı bir pigmenttir. Kantaksantin tavukçulukta pigment olarak bazı kullanımlara sahiptir. Keza beta-karoten de yem renklendiricisi olarak bazı uygulamalara sahiptir. Birçok karotenoid kimyasal sentezle üretilirken, likopen, sadece doğal kaynaklardan ekstraksiyonla elde edilir, astaksantin ve beta-karoten mikrobiyal fermantasyon prosesiyle elde edilmektedir. Kurutulmuş alg unu, aztek marigold unu ve ekstraktı yem katkı maddeleri olarak tavuk yemlerinde kullanılmak üzere satılmaktadırlar. Renk vericiler; yem bileşenleri ile diğer doğal ve yapay olarak üretilen pigmentlerden elde edilen ekstraktları kapsamaktadırlar.
Renk vericilerle yapılan çalışmalar
Yumurta sarısını renklendirmek için kanatlı rasyonlarına hem sentetik ve hem de doğal renk vericiler katılmaktadır. Hem yumurta üreticileri ve hem de tüketicileri yumurta büyüklüğü, kabuk ve yumurta sarısının rengi gibi temel özellikleri dikkate almaktadırlar. Kanatlılar renk verici pigmentleri sentezleyemedikleri halde yemde bulunan düzeyin %20- 60’ını yumurta sarısına aktarabilirler. Yumurta sarısının pigmentasyon oranı rasyonun içerdiği ham maddeye ve kullanılan doğal renk katkılarına bağlı olarak değişmektedir. Ayrıca, tavuğun genetik yapısı, yaşı, sağlık durumu ve diğer çevresel faktörlere göre değişmektedir. Doğal renklendiricilerden olan öğütülmüş yonca, kadife çiçeği ve kırmızı biber kanatlı rasyonlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Üstelik, bazı suni renklendiriciler kırmızı veya kırmızımsı yumurta sarısı rengi verirlerken, diğer bazıları sarı renk verirler. Mesela apo-8-karotenoid asit esteri sarı renk oluştururken, kantaksantin kırmızı renk vermektedir. Doğal renklendirici materyallerden mısır, kadife çiçeği ve öğütülmüş yonca lutein içerdikleri için sarı renk verirken, kırmızı biber kapsantin ve kapsorubin içerdiği için yumurta sarısını kırmızıya dönüştürmektedir.
Karkas ve yumurta sarısının renkleri ksantofillerden oluşmakta ve ince barsaktan emilerek metabolize olmakta ve deride, yağ dokuda veya yumurta sarısında depolanan yem orjinli karotenoidlerle ilişki içinde bulunmaktadır. Bu yem bileşenlerinden bazıları (ksantofiller ve karotenoidler) normal depolama koşulları altında çok stabil değildirler. Ksantofillerin stabilitesi, doğal kaynaklardan sıvı bir ürün şeklinde ekstraksiyonla elde edilmesi halinde artırılmaktadır. Stabilize edilmiş sıvı ürün daha sonra yem imalatı sırasında miksere katılır ve böylece karma yemde daha uzun süre bozulmadan kalabilir.”

Düşük maliyetli alternatif pigment kaynakları
Makalede yer alan bir başka bölümde ise, bazı kimyasal katkı maddelerinin kanatlı yemlerine katılarak istenilen sarı ya da kırmızı rengin elde edildiğine vurgu yapılıyor. Konunu insan sağlığı açısından taşıdığı riskler göz önünde bulundurulursa, yapay boya maddelerinin kullanılabildiği bir piyasada ürünlerin tüketiciler tarafından pek tercih edilmemesi ikazı yapılıyor:
“Marigold (Tagetas erecta L.,Asteraceae) kanatlı yemlerinde bir pigment kaynağı olarak da kullanılmaktadır. Pigment yumurta sarısının veya kanatlılarda deri renginin yoğunluğunu artırmak için yemlere katılmaktadır. Pigment ksantofil esterlerinden (lutein) oluşur.
Sonuç olarak, doğal ürünlerdeki tüketici açısından cezbedici renkleri, ticari olarak çiftliklerde üretilen ürünlerde de elde etmek mümkündür. Ancak kullanılan pigment kaynaklarının insan-hayvan dostu olmalarına, uygun bileşim ve dozlarda, veriliş sıklığı ve vücutta birikim durumuna göre kullanılmaları gerekmektedir. Aksi taktirde ki bugün üç kuruşluk menfaat uğruna zararlı, kanserojen riski taşıyan yapay boya maddelerinin kullanılabildığı bir piyasada ürünler tüketiciler tarafından pek tercih edilmemelidir. Ya da en iyisi, tüketiciler marketlerde hayali köy yumurtası arama sevdasından vazgeçmelidir.”

Anahtar Kelimeler: Gıda Vitrini, Gıda, Vitrin, Tarım, GDO, Gıda Güvenliği, Alo 174, Sağlıklı Gıda, Beslenme, Yemek, Baklava, Restoran, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Mehmet Mehdi Eker