Hiç güneşte nar gibi kızarmış bir domatesi tarlada dalından kopartıp, yemişliğiniz var mı? Salataların vazgeçilmezlerinden olan domates, endüstrinin ham maddesi olarak salça, ketçap ve soslarla da benzersiz lezzetlere dönüşür. Endüstriyel üretimin işlenmeden tüketime göre ekonomiye daha fazla katma değer sağladığı ise su götürmez bir gerçek.
Türkiye’de yılda yaklaşık 10 milyon ton domates yetiştiriliyor. Bu miktarın %20’sini endüstriyel domates çeşitleri oluşturuyor. Yaklaşık 2 milyon ton domates, endüstride salça, ketçap ya da sos olarak işleniyor.
Ülkemizde 380 bin dekar alanda endüstriyel domates ekilebileceği hesaplanıyor. Oysa 2009 yılında 250 bin, 2010 yılında 210 bin dekarda domates yetiştirildi. Bu yıl için ekim alanının 270 bin dekar olduğu hesaplanıyor. Bu alandaki potansiyelimizi kullanamadığımız gibi verim açısından da kayıptayız. Ülkemizde ortalama verim 6-7 ton/dekar civarında iken, ABD’de ortalama verim 10 ton/dekarı geçiyor.
Dünya domates üretimi ise yılda yaklaşık 130 milyon ton. Bunun %30’luk bölümünü oluşturan endüstriyel domates, domates salçası ya da diğer domates ürünleri olarak sofralara geliyor. İşlenmiş domates ürünlerinin %25’i ketçap, %25’i konserve domates ürünleri (doğranmış, soyulmuş ) %30’u domates salçası, %20’si ise makarna sosu olarak tüketiliyor.
Türkiye, domates salçası ve işlenmiş domates ürünleri bakımından ABD, Çin, İtalya ve İspanya’dan sonra 5. büyük üretici.
Salça İhracatçıları ve İmalatçıları Derneği (SİİD), Nisan ayında Ege Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü ile “Türkiye Domates Salçası Endüstrisi” konulu sektör tanıtım paneli düzenlemiş, toplantıda sektör masaya yatırılmıştı. Foodnews Dergisi’nin organizasyonuyla 8-9 Haziran’da Roma’da yapılan Tomato Forum’da ise dünyada salça ve domates ürünleri üretim ve ticareti konuşuldu.
Forum’da “Domates Sanayi’nin Türkiye ve Ortadoğu’da Büyüme Fırsatlarının Değerlendirilmesi” başlık bir sunum yapan SİİD Yönetim Kurulu Başkanı, Assan Foods Genel Müdür Yardımcısı Arda Şahin, dünyada her yıl yaklaşık 10 milyon ton taze domates eşdeğeri işlenmiş domates ürünü ticareti gerçekleştiğine işaret etti. Dünyada domates ürünü tüketiminin her yıl %3 arttığını vurgulayan Şahin, artan gelir seviyesi, çalışan nüfusun artması, sağlıklı beslenme alışkanlıklarının gelişmesi ve Akdeniz diyetinin ön plana çıkması ile domates ürünlerinin tüketiminin ve ürün çeşitliliğinin artmasını beklediklerini kaydetti.
Domates, 130 milyon tonla dünyada üretilen tarımsal ürünler arasında 12. sırada. 2008 yılında bu miktarın 93 milyon tonu taze olarak tüketilirken, işlenen 37 milyon ton domatesten 10 milyon ton mamul üretildi.
Çin 31 milyon 644 bin tonla dünya domates üretiminde açık ara başı çekerken, 12 milyon 766 bin tonla ikinci sırada bulunan ABD’yi 9 milyon 700 bin tonluk üretimiyle Türkiye izliyor. Türkiye’de bugün domates işleme sanayinde kurulu 70 tesis bulunuyor. Günlük domates işleme kapasitesi 72 bin ton olan tesislerden 58’i, 2010 sezonunda faal olarak çalıştı, kapasitenin 60 bin tonu aktif olarak kullanıldı.
İhracatta potansiyel yüksek
Domates sanayine ilişkin verilere gelince… 2009 yılında 138.443 ton domates salçası ihraç edilerek, 182 milyon dolar gelir elde edildi. Yurt içi perakende piyasasında 150-150 milyon dolar tutarında 90 bin ton salça satılırken, ev dışı tüketim noktalarında da aynı miktarlarda tüketim gerçekleşti. Böylece toplam salça satışı, 300 bin ton karşılığı 500 milyon dolara ulaştı.
2010 yılında ise 32 milyon dolar değerinde 32.292 ton ketçap ve sos ihracatı gerçekleştirilirken, yurt içindeki tüketim rakamları da eklendiğinde satış miktarı 75 bin ton, satış değeri de 135 milyon dolar olarak belirlendi. Türkiye domates endüstrisinin 2010 yılında 112.936 ton düzeyinde gerçekleşen ihracatında başı 39.460 tonla Irak çekiyor. Suudi Arabistan 15.211 tonla Türkiye’nin ihracatında ikinci sırayı alırken, Kuveyt’e 5.536 ton, Umman’a 2.393 ton, Birleşik Arap Emirlikleri’ne ise 1.704 ton ihracat yapıldı.
Rakamlar, Türkiye açısından bölgesinde ciddi bir potansiyel olduğunu ortaya koyuyor. Türkiye yaklaşık olarak 15 milyon ton taze domatese eşdeğer domates ürünlerinin tüketildiği Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’yı kapsayan eşsiz bir bölgede yer alıyor.Yüksek kaliteli domates ürünleriyle Ortadoğu’da güvenilir bir tedarikçi olan Türkiye’nin domates ürünleri pazarı, Avrupa’yı yakalamış durumda ve hızla büyüyor.
Türkiye Avrupa’nın sadece salça için değil, tüm domates ürünlerinde potansiyel tedarikçisi konumunda.
Ürün çeşitliliğinin önümüzdeki 10 yıl içinde artmasının beklendiğini vurgulayan SİİD Başkanı Arda Şahin, “Türkiye gelecekte daha fazla katma değer yaratan domates ürünleri üretecektir” diyor.
Gıdahattı
