Domatesi 5 liraya yiyince, TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar'a sorayım dedim. Aslında kurumun internet sitesindeki ürün raporlarına baktım önce… Hangi üründe işler iyi gidiyor, hangilerinde kötü?... Ancak web sitesindeki raporlar güncellenmemiş. Bazıları 10 yıl öncesi verileri. Böyle olunca, doğrudan sormak gerekti. Bayraktar'ın gönderdiği cevap notunda sebze rekoltesinde yüzde 1.3 gibi düşük oranlı bir artış olacağı tahmini var. Fiyatı üretici rakamlarına göre yüzde 163 artan (Market fiyatlarına göre de domates zam şampiyonu) domateste bu yüksek artışın seradan tarlaya geçişin uzamasından kaynaklandığını, ucuz domatesin piyasaya girmekte olduğunu söylemiş. Son günlerin fiyatları da bunu gösteriyor. Sivri biberde de benzer bir durum söz konusu. Fiyatı yüzde 123.6 artmış. Market ve üretici fiyatlarında, bu yıl ve geçen yıl Ramazan ayı öncesi fiyatlarını karşılaştırdığımızda, fiyatı en çok artan 6 ürün domates, patates, kuru soğan, sivri biber, havuç ve marul olarak sıralanıyor.

Sebzedeki artış beklentisi yüzde 1.3, yeterli değil
Bayraktar'ın gönderdiği notta TÜİK'in 2013 ilk tahminlerine atıf yapılarak bir önceki yıla göre tahıl ürünlerinde yüzde 9.1, sebzelerde yüzde 1.3 ve meyvelerde yüzde 0.9 artış olacağı belirtiliyor. 2013 yılında üretim miktarları tahıl ürünlerinde yaklaşık 36.4 milyon ton, sebzelerde 28.1 milyon ton, meyvelerde 18.2 milyon ton olarak gerçekleşeceği tahmin edilmiş. Sebze – meyvedeki artış düşük gözüküyor. Yaza girerken ucuz sebze haberi vermek zor görünüyor.
Bilgi notunda, "Stratejik bir ürünümüz buğday rekoltesi de gerek odalarımızdan elde edilen veriler, gerek TÜİK 1. üretim tahminlerine göre yüzde 9.2 artarak 21 milyon 950 bin ton düzeyinde olacak. Arpa üretiminin yüzde 11.3 artarak 7.9 milyon ton, çeltik üretiminin yüzde 2.3 artarak 900 bin ton, dane mısır üretiminin yüzde 7.6 artarak yaklaşık 4.9 milyon ton olması beklenmektedir" deniliyor.

Baklagiller stabil, kütlü pamukta düşüş artış var
Baklagillerde ürüne göre bir miktar artış ve azalış olmakla birlikte ciddi bir değişim beklenmediği belirtiliyor. Notta, "Yağlı tohumlu bitkiler içinde en önemli paya sahip ayçiçeğinde de geçen yıla göre yüzde 9.5 artışla üretimin 1.5 milyon ton olacağı tahmin edilmektedir. Endüstri bitkileri içinde yer alan tütün üretiminin yüzde 6.3 artarak 85 bin ton, kütlü pamuk üretiminin yüzde 2.6 artarak yaklaşık 2.4 milyon ton, şeker pancarı üretiminin yüzde 6.7 oranında artarak 16 milyon ton olarak gerçekleşeceği tahmin edilmiştir" deniliyor.

Patates ve havuçta düşüş var, haberler kötü
Nottaki bilgilere göre patateste yaşanan pazarlama sorunları nedeniyle ekim alanlarındaki daralmaya bağlı olarak bu yıl rekoltede yaklaşık yüzde 6 düşecek. Bu durum enflasyon rakamlarına da yansıdı. Haziran enflasyonu açıklandığında patates fiyatlarının geçen yıla göre yüzde 176.7 arttığı görüldü. Bayraktar, "Piyasadaki patatesler yazlık çeşitler. Bu durum doğal olarak patates fiyatlarına yansıyor" dedi.
Sebze ürünlerinde toplamda yüzde 1.3 artışla 28.1 milyon tonluk rekolte bekleniyor. Havuçta düşük fiyat nedeniyle yaşanan pazarlama sorunları ekim alanında daralmaya yol açarak rekoltede düşüşe neden oldu. Havuçta yüzde 20 rekolte kaybı tahmini var.

Kaysı ve üzümde ciddi kayıp beklentisi var
Meyvede toplamda üretimin 2012'ye göre yüzde 0.9 artarak yaklaşık 18.2 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Burada da artış sınırlı. Bayraktar'ın gönderdiği bilgi notunda kayısı için de iyi haber yok. Şöyle deniliyor:
"Kayısıda bu yıl Malatya'da havaların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi nedeniyle ağaçlar 20 gün erken çiçek açtı. Mart ortasında ve sonuna doğru eksi değere düştü. Kayısı ağaçlarında don zararı oldu. TÜİK verilerine kaybın yüzde 13.7 olduğu tahmin ediliyor."
Aynı istikrarsız mevsim etkisi üzümde de var. Notta "Üzümde don zararı nedeniyle bir miktar rekolte kaybı beklenmektedir. Özellikle kurutmalık çekirdeksiz üzümde rekolte kaybının yüzde 11 düzeyinde olduğu tahmin edilmektedir" deniliyor.
Hülasa… Durum kötü değil. TÜİK birinci tahmin verilerine göre üretim tahminleri bu yönde olmakla birlikte pek çok üründe henüz hasat başlamamış durumda. İklim koşullarının, çeşitli hastalık ve zararlıların olumsuz bir etkisi olmaması halinde rekoltelerin geçen yıla göre iyi olacağı tahmin ediliyor.
İbrahim Ekinci - dunya.com